مواد مخدر، موادی با خواص دارویی هستند که با سوء مصرف یا مصرف بیش از اندازه به منظور کسب لذت یا تجربه حالات غیرعادی استفاده می شوند. این مواد فرآورده های گیاهان خشخاش، شاهدانه، کوکا و ترکیبات شیمیایی مشابه آنها هستند. مصرف مداوم این مواد سبب وابستگی دارویی و اعتیاد مصرف کننده می شود.

انواع مواد مخدر عبارتند از:

مواد سستی زا:

موادی هستند که مصرف آن روی سلسله اعصاب مصرف کننده اثر گذاشته و در نتیجه فعالیت فکری و بدنی او را سست می کند. این مواد به دو دسته تقسیم می شوند: طبیعی (مانند محصولات گیاه خشخاش، تریاک، شیره تریاک، مرفین) و مصنوعی (مانند هروئین، متادون، نرمتادون، پاپاورین، پتیدین، انواع و اقسام قرص های مسکن و آرام بخش)

مواد توهم زا:

با مصرف این مواد فرد دچار اوهام حسی و بصری می شود. این مواد شامل دو دسته هستند: طبیعی (مانند محصولات گیاه شاهدانه، حشیش، بنگ، ماری جوانا، گراس، چرس، مسکالین، جو سیاه آفت زده، برخی از قارچ های حاوی مواد توهم زا، دانه های نوعی نیلوفر وحشی) و مصنوعی (مانند ال.اس.دی(L.S.D)، دی متیل تریپتامین (D.M.T)، دی اتیل تریپتامین (D.E.T)

مواد توان افزا:

مصرف آن روی سلسله اعصاب تأثیر گذاشته و در نتیجه فعالیت فکری و بدنی مصرف کننده بیشتر و باعث هیجان می شود. این مواد به دو دسته تقسیم می شوند که عبارتند از: طبیعی (مانند برگ کوکا، کوکائین، کراک، برگ و ساقه برخی درختان مثل خات و کراتم و ناس) و مصنوعی (مانند آمفتامین، متیل آمفتامین، ترکیبات آمفتامین ها)

تریاک:

به شکل ماده قهوه ای تیره رنگ با بوی مخصوص است. که از تیغ زدن گرز خشخاش و لخته شدن شیره خشخاش نارس به دست می آید. تریاک حاوی چند ترکیب مخدری از جمله مرفین و کدئین است. مهم ترین ماده مخدر موجود در تریاک مرفین است که اثرات تریاک نیز ناشی از تأثیر همین ماده روی سلول های بدن است. معمولا قاچاقچیان مواد مخدر برای سود بیشتر، تریاک را با مواد زائد زیادی مخلوط می کنند تا حجم و وزن آن اضافه شود! این قضیه درباره سایر مواد مخدر هم مصداق دارد.

شیره سوخته:

فرم دیگری از تریاک است که از جمع آوری باقیمانده تریاک که در نتیجه سوختن در حین کشیدن آن توسط وافور در محفظه سفالین وافور باقیمانده است، بدست می آید. مقدار مرفین و سایر آلکالوئیدها در این نوع تریاک بیشتر از خود تریاک است.

شیره:

از حل کردن تریاک در آب و صاف کردن آن به دست می آید.

مرفین:

مرفین از تریاک استخراج می شود و یا مستقیما از ساقه خشخاش به دست می آید و به صورت پودری کریستالی به رنگ قهوه ای روشن و یا سفید است. مرفین اولین ماده ای بود که در سال ۱۸۰۴ میلادی به صورت خالص از تریاک به دست آمد. مرفین به اشکال قرص، کپسول، پودر یا محلول عرضه می شود و از طریق خوراکی، کشیدن از راه مجاری تنفسی و تزریق زیر پوستی و داخل سیاهرگی مورد استفاده قرار می گیرد.

هروئین:

هروئین در سال ۱۹۰۰ از مرفین ساخته شد. در ابتدا به عنوان دارویی برای درمان مؤثر اعتیاد به مرفین ارائه شد. اما به زودی متوجه شدند که قدرت آن پنج برابر مرفین است.

کراک:

به صورت کلوخ های سفید رنگی که تمایل به رنگ قهوه ای دارند به بازار عرضه می شود. ظاهر آن شباهت زیادی به تکه های کشک دارد. کراک فرآورده ای مشتق از کوکائین است، اما ترکیب آن در ایران با شکل متداول آن متفاوت است. کراک موجود در بازارهای ایران از تقطیر هروئین و ترکیب آن با مواد شیمیایی خاص درست می شود. می توان گفت که در حال حاضر قوی ترین ماده مخدر در دنیاست به طوری که یک بار مصرف آن معادل اعتیاد است!

نورجیزک:

به صورت مایعی نارنجی رنگ که در ویال هایی بدون آرم و نوشته عرضه می شود. کورتون و یک مخدر مانند هروئین از ترکیبات اصلی این ماده است و امکان وجود مواد محرک در آن منتفی نیست.

متادون:

در حقیقت متادون یک داروی برطرف کننده درد است که برای تسکین سرفه هم از آن استفاده می کنند. گرچه متادون خود یک ماده اعتیادآورنده قوی است، ولی به عنوان یک داروی پزشکی برای ترک و معالجه معتادان به تریاک، هروئین و مرفین از آن استفاده می کنند. اثرات دارویی آن تا حدی شبیه به مرفین بوده، با این تفاوت که پس از مصرف، مدت بیشتری طول می کشد تا اثرات آن ظاهر شود و به مدت طولانی تر در بدن باقی می ماند.

کدئین:

یکی از مشتقات معروف تریاک است و به عنوان مسکن در اشکال مختلف قرص، کپسول و شربت در پزشکی کاربرد دارد. اثر کدئین در حدود اثر مرفین است و در صورتی که زیاد مصرف شود علائمی مانند اثرات مرفین خواهد داشت.

حشیش:

ماده ای به رنگ سبز تیره و گاهی قهوه ای مایل به سبز، شبیه حنا که از گل، برگ و ساقه گیاه شاهدانه و از ترشحات چسبنده آن به صورت صمغ به دست می آ ید.

بنگ:

سر شاخه های گلدار یا به میوه نشسته و خشک شده بوته شاهدانه اعم از اینکه ماده رزینی آن را قبلا گرفته یا نگرفته باشند بنگ نامیده می شود.

ماری جوانا:

در آمریکا برگ ها و گل های شاهدانه آمریکایی را خشک می کنند و از آن توتون سبز رنگی به دست می آورند که همان ماری جواناست. چون این توتون خیلی زبر است برای پیچیدن آن از چندین دور کاغذهای سفید یا قهوه ای رنگ استفاده می کنند. این سیگار به کندی می سوزد و خیلی زود خاموش می شود، به همین علت معتادان با پک های سریع و دسته جمعی مانع خاموش شدن آن می شوند. معمولا این سیگار را در اماکن سربسته استعمال می کنند.

گراس:

در زبان انگلیسی به معنی علف است و در اصطلاح همان بنگ و ماری جواناست. برگ های بوته شاهدانه که در واقع مثل علف است جمع آوری کرده، مانند سیگار مصرف می کنند، گاهی هم آن را مثل چای دم کرده و می خورند.

چرس:

همان حشیش است که از رزین آماده شده از سر شاخه های گل دار و به میوه نشسته گیاه بالغ شاهدانه تهیه می شود و از انواع دیگرآن مرغوب تر است.

ال.اس.دی:

به اشکال مختلف مانند قرص نقره ای خاکستری رنگ، پودر سفید رنگ، کپسول و مایع صاف و روشن و بدون رنگ و بو یافت می شود.

کوکائین:

ماده بلوری سفید رنگی است که از برگ های گیاه کوکا به دست می آید و به صورت تدخینی و استنشاقی مورد استفاده قرار می گیرد.

ناس:

ناس بوته ای است که در افغانستان و پاکستان می روید. برگ های آن را اگر تازه باشد، می جوند و خشک کرده آن را مثل حنا کوبیده در زیر لثه قرار می دهند. برای تأثیر بهتر و بیشتر، کمی خاک سیگار یا آب آهک به آن اضافه می کنند.